De dringende oproep in 'Philippe'

09-05-2014 Recensie van Gerard Hotho & Holger Niederhausen

Omdat tijdens en na het lezen van de nieuwste roman van Mieke Mosmuller 'Philippe' veel door ons heen is gegaan, hebben wij besloten de pen ter hand te nemen. Wij hebben het boek namelijk ervaren als een zeer indringende oproep om het spiritualiseren van het denken centraal in ons leven te stellen (en denk niet te snel dat je dat al doet!), maar ook lazen wij over de absolute noodzaak dat een aantal mensen in onze tijd dat ook daadwerkelijk doet en zich verder op weet te werken tot de kenniscultus (pag. 301-304).

Het hoofdthema van de laatste periode (1924-1925) in het leven van Rudolf Steiner was het terugvoeren van de intelligentie naar Michaël, oftewel het spiritualiseren van het denken. De karmavoordrachten van 1924 en de 'Leitsaetze' getuigen hiervan. We weten echter van Mieke dat dat toen onvoldoende is opgepakt door de leerlingen van Steiner. De anthroposofie leert ons dat een geestelijke impuls die op aarde gebracht wordt ongeveer 70 jaar door kan werken. Rekenen we vanaf het einde van Steiner's openbare werkzaamheid in 1924, dan komen we uit rond 1994. In dat jaar schreef Mieke haar eerste boek 'Zoek het licht dat opgaat in het westen', met als thema ... het spiritualiseren van het denken. Laten we daarom haar oproep om te komen tot een spiritualiseren van het denken nooit te klein zien.

Het was voor ons in zekere zin dan ook een schok toen wij lazen dat wij daarin te kort schieten. Het duidelijkst komt dit naar voren op pagina 70. Daar staat dat zelfs het (kleine) aantal leerlingen in het instituut dat wel begrijpt wat gedaan moet worden, in tweeërlei opzicht nog niet ver genoeg reikt. Wij mogen hetgeen voor deze leerlingen gezegd wordt, natuurlijk op onszelf betrekken.

Dit te kort schieten van ons hangt onzes inziens ook samen met het feit dat het boek heel ver gaat in zijn onthullingen. Het culmineert in de twaalf voordrachten die Philippe in het instituut geeft. Wij konden deze twaalf voordrachten niet anders dan beleven als de klassenstunden voor onze tijd. Klassenstunden gebracht in de volle openbaarheid van een boek. Laten we vooral beseffen wat dat betekent. En dat plaatsen naast de spreuk uit de laatste maand van Steiner's leven, waarin hij een soort van testament nalaat aan zijn leerlingen: 'Ik zou ieder mens met het kosmische vuur willen aansteken, zodat hij vlam wordt en vurig het wezen van zijn wezen ontvouwt ...'. Op pagina 177 staat dat Steiner zijn leerlingen hierom smeekte. Het moge duidelijk zijn dat deze smeekbede nu tot ons wordt gericht. Het was natuurlijk ook niet voor niets dat juist deze spreuk tot twee keer toe ons in eurythmie-vorm werd voorgedragen tijdens de boekpresentatie van 'Philippe' in Amsterdam.

Wat zijn nu de kernpunten waar we op moeten letten? De eerste trap op de ontwikkelingsweg is het komen tot een spiritualiseren van het denken. Een noodzakelijke voorwaarde hiervoor is dat we de intellectualiteit voldoende hebben ontwikkeld (pag. 69). Op pagina 70 blijkt dat de hoeveelheid wil die moet worden ingezet bij de concentratie en meditatie oefeningen niet groot genoeg wordt gezien en daarnaast ontbreekt de fijnheid om in de etherische processen te komen. Dit laatste betekent dat onze zelfbeheersing in het denken niet groot genoeg is. Meer aanwijzingen staan op pagina 120-122: Ontwikkel de godvrezendheid, de vroomheid en het weten. En ten slotte: maak de spreuk van Steiner (pag. 177-178) tot motto.

Om de volgende stap op de ontwikkelingsweg te kunnen zetten, is het nodig dat we het denken leren aanschouwen. In de twaalfde voordracht (pag. 356-362) lezen we: oefen het waarnemen van het in gang zetten van het denken zonder gebruik te maken van de zintuigen en de herinnering. Na deze stap kunnen we ons verder ontwikkelen tot de trappen van de imaginatie, inspiratie en intuitie. Hiervoor worden geen concrete aanwijzingen of waarschuwingen gegeven, maar er is meer over te lezen onder andere in Mieke's boek 'Meditatie' (pag. 79-91). Pas bij de intuitie zijn we doorgedrongen tot de kenniscultus.

De leerlingen van Steiner zijn destijds te kort geschoten in de inzet waarmee ze de inwijdingsweg zijn gegaan. Laat dat een maning zijn aan een ieder van ons op dit zo ernstige moment in de geschiedenis van de mensheid, waarop er opnieuw - en wellicht voor het laatst - de mogelijkheid gegeven is voor het redden van de ware menselijkheid. Ontvlam het kosmische vuur!